Czym jest VAT i jak go rozliczyć?

Nazwa podatku VAT nikomu nie jest obca. Jednak to przede wszystkim przedsiębiorcy powinni znać zasady jego naliczania oraz przestrzegać terminowego przekazywania go do urzędu skarbowego.

Zrozumieć podatek VAT

Podatek VAT współtworzy naszą rzeczywistość finansową od 8 stycznia 1993, kiedy wprowadzono go na mocy Ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Jednocześnie w roku 2004 kolejna ustawa doprowadziła do ujednolicenia polskich przepisów w stosunku do regulacji prawnych UE. W dosłownym przekładzie z języka angielskiego podatek VAT (the value added tax) bywa też nazywany podatkiem od wartości dodanej. Tym samym podatek od towarów i usług jest podatkiem powszechnym. W uproszczeniu oznacza to, że partycypują w nim wszystkie podmioty, które pojawią się na drodze towaru czy usługi, począwszy od wytwórcy, poprzez kolejnych pośredników, a skończywszy na ostatecznym konsumencie.

Chociaż formalnie rozliczają go przedsiębiorcy biorący udział w obrocie danego produkty, to rzeczywisty ciężar spoczywa na ostatnim w tym łańcuchu zależności nabywcy. Z tego względu podatek ten przyjęło się także nazywać konsumpcyjnym. Konsument o tym, że go uiścił, dowiaduje się z dowodu zakupu w formie paragonu lub faktury VAT. Natomiast przedsiębiorca uczestniczący w obrocie produktem, powinien znać zasadę jego naliczania i odprowadzania go do urzędu skarbowego, mimo że w świetle przepisów jest to dla niego zobowiązanie neutralne.

Oznacza to, że przedsiębiorca wpłaca do skarbu państwa podatek od swojego zysku pomniejszony o kwotę podatku VAT, którą już zapłacił, gdy nabył produkt stanowiący obiekt jego działalności. Z tego powodu musi on znać cenę netto danego towaru oraz wartość po doliczeniu podatku VAT, czyli cenę brutto. Tym samym podatek uiszczony przez przedsiębiorcę podczas zakupu towaru czy usługi staje się dla niego VAT naliczonym. Jeśli w jego działalności będzie wykorzystywany ten produkt, np. w dalszej sprzedaży, to podatek dodany do własnej ceny przyjmie formę VAT-u należnego.

Przedsiębiorca rozliczy podatek VAT w ten sposób, że wpłaci fiskusowi różnicę pomiędzy podatkiem naliczonym a należnym. Taki system zapobiega wielokrotnemu obciążeniu podatkiem jednego produktu znajdującego się w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami, zanim trafi on do finalnego odbiorcy.

Jak rozliczać podatek VAT?

Samo naliczanie podatku VAT odbywa się według prostego wzoru. Jego wartość uzyskamy przez pomnożenie ceny produktu czy usługi przez odpowiednią stawkę VAT. Najczęściej jest to 23%, ale w matrycy polskich stawek znajdują się też następujące wartości: 8% i 5%. Dlatego każdy przedsiębiorca powinien znać obowiązujące stawki, zwłaszcza że w lipcu 2020 roku dla wielu produktów zmieniono wysokość naliczanego podatku.

Kolejną kwestią jest znajomość kategorii towarów i usług objętych podatkiem VAT, a są to:

• obrót krajowy – odbywający się na terytorium RP,
• obrót wspólnotowy – pomiędzy krajami należącymi do UE,
• obrót z zagranicą – eksport i import z udziałem państw spoza UE.

Warto pamiętać, że istnieje spora grupa towarów i usług zwolnionych z VAT-u, np. niektóre szkolenia, usługi sportowe czy ochrona zdrowia.

Istotnym aspektem rozliczania VAT-u przez przedsiębiorców jest jego terminowe deklarowanie i uiszczanie. Chęć rzetelnego wywiązania się z tego obowiązku zwykle uzmysławia przedsiębiorcom, że poprawne rozliczenie podatku od towaru i usług bywa trudniejsze, niż wskazywałyby na to teoretyczne założenia.

Niestety, błędnie wypełnione deklaracje, a także spóźnienie z ich przekazaniem wiążą się z przykrymi konsekwencjami. Z tego powodu osoby prowadzące działalność gospodarczą powinny rozważyć współpracę z biurem rachunkowym. Wykwalifikowany księgowy pomoże zliczyć sumę kosztów poniesionych w związku z prowadzoną działalnością oraz podsumuje zyski uzyskane ze sprzedaży towarów bądź usług, po to, aby wyliczyć wysokość zobowiązania należnego fiskusowi. Jednocześnie dopilnuje poprawnego wypełnienia deklaracji i złożenia jej na czas w urzędzie skarbowym oraz terminowego wpłacenia odpowiedniej sumy na rachunek bankowy.

Warto pamiętać, że od października 2020 obowiązuje nowy formularz zeznania podatkowego JPK_VAT stanowiący tzw. plik połączony, w którym umieszczamy oprócz deklaracji także ewidencję VAT przedstawiającą pełną listę zakupów i sprzedaży.

Obowiązek rozliczenia VAT spoczywa na wszystkich przedsiębiorcach zarejestrowanych jako czynni podatnicy VAT. Z owych zobowiązań należy rozliczać się w systemie miesięcznym lub kwartalnym, jeśli działalność prowadzona jest ponad rok.